Bałga – perła Zalewu Wiślanego

Bałga.

Przepiękny widok na zalew:

            Prezes amerykańskiego towarzystwa poszukiwawczego Globar Eksploration – Norman Scott, który wraz ze swoimi pracownikami zwiedzał to miejsce, tak powiedział Rosjanom: -Tak pięknego miejsca nie widziałem nawet na Florydzie. Gdyby istniała taka możliwość, natychmiast kupiłbym od was Bałgę.

            Mekka poszukiwaczy

Bałga – to jedyne miejsce nad brzegami Zalewu Wiślanego, które wznosi się tak wysoko nad samą wodą.

Widać stąd: Bałtijsk, Cieśninę Pilawską, Mierzeje Wiślaną i brzegi zalewu przy Nowej Pasłęce Ludzie przyjeżdżają tu nie tylko po to, aby wypoczywać i zwiedzać. Wielu z nich – to współcześni poszukiwacze skarbów. Niemcy, którzy tu mieszkali, bądź też uczestniczyli w działaniach wojennych mówią, że w marcu 1945 roku przywieziono do Bałgi i ukryto w labiryntach podziemi dziesiątkach dużych skrzyć z nieznaną cenną zawartością.

Historycy niemieccy i rosyjscy nie wykluczają, że to właśnie może być ukryta słynna Bursztynowa Komnata.

Krzyżacki bastion

Historia Bałgi jest bardzo bogata i niezwykła. W XII wieku na tym niewielkim półwyspie znajdowała się wzmocniona pruska osada, Choneda. W 1237r. zaatakowały ją wojska krzyżackie pod wodzą Dietricha Bernhaima. Po dwóch latach ciężkich walk Prusowie zostali pokonani. Krzyżacy wybudowali na szczycie klifu najpierw drewniany zamek, potem murowany. Budowa zakończyła się w 1250 roku. Zamek posiadał typowe cechy stylu romańskiego, aczkolwiek z elementami francuskiego gotyku. Kamień węgielny zamku, z wyrytą na nim datą – 1239r. znajduje się obecnie w przygranicznym Bagrationowsku.

Kompleks zamkowy na klifie

Zamek w Bałdze był wielokrotnie rozbudowywany. Posiadał trzy duże skrzydła połączone krużgankami. Obronną rolę pełniły dwie olbrzymie baszty: północna i południowa. Znajdowały się tu, m.in. pokoje, komnaty mieszkalne, rezydencja komtura, sale posiedzeń, arsenał, magazyny, kuchnie, jadalnie a nawet poczta. Pod całym zamkiem rozciągały się obszerne, piętrowe piwnice i lochy, połączone licznymi tunelami i przejściami. Cały kompleks zamkowy, obejmujący kilka hektarów; w tym kościół i cmentarz otoczone były wysokim, grubym murem i głęboką na ponad 20 metrów fosą.

            Po umocnieniu się w Bałdze, na terenie dawnej Natangii, Krzyżacy rozpoczęli wypady na całe Prusy, a nawet na Litwę. W XVII w. przebywał krótko w Bałdze król szwedzki, Gustaw Adolf, zaś w 1813 roku wojska napoleońskie. Później zaś wielokrotnie – rosyjskie. Centralna wieża zamkowa przez wiele wieków służyła żeglarzom płynącym po zalewie jako znak nawigacyjny.

Z zamku – muzeum

W 1928r. Niemcy uruchomili w zamku muzeum. W celach propagandowych wypisali na ścianach twierdzy olbrzymimi, czerwonymi literami nazwiska mistrzów zakonu. Widać je było z wód zalewu na kilka kilometrów. Tylko nazwisko Ulricha von Jungingena, pokonanego pod Grunwaldem, wypisano czarnym kolorem.

Cel turystów

Przed II wojną światową do Bałgi przyjeżdżały tysiące turystów nie tylko z Niemiec, lecz i z całej Europy. Był to znany kurort uzdrowiskowo – wypoczynkowy i unikatowe miejsce historyczne nad całym zalewem.

Turystów przyciągał tu przepiękny krajobraz, egzotyka zamku oraz parku z wiekowymi, rzadkimi okazami drzew i krzewów. Bogate muzeum, urokliwe krużganki, podnoszone mosty, różne style architektoniczne – to wszystko stanowiło o atrakcyjności tego miejsca. Podobny zamek o nazwie Monfort, zbudowany na planie kwadratu z centralną wieżą wspieraną symetrycznymi skrzydłami wznieśli Krzyżacy w Syrii.

Zamek w Bałdze miał istotny wpływ na rozwój miejscowości Bałga (obecnie wieś Wiesiełoje). Powstały w niej murowane budynki: hotele, restauracje, szkoła, stadion, itp. W licznych sadach i ogrodach rosły rzadkie drzewa, m.in. z Japonii, Chin, Ameryki Południowej i innych stron świata.

Kościół w Bałdze z XIIIw., pod wezwaniem św. Mikołaja posiadał unikatowy ołtarz, organy i dzwony.

Złe czasy

Przyszły na Bałgę dopiero w 1944 roku, kiedy znalazła tu lokum szkoła wywiadu niemieckiej Abwehry, przeniesiona z Gdańska. Betonowa podstawa radiostacji Abwehry stoi do dzisiaj na centralnym placu zamku.

W 1945 roku w twierdzy i wokół niej przebywały tysiące żołnierzy z 4 armii polowej Wehrmachtu. Toczyły się tu zacięte walki z armią radziecką.

Ciągłe ostrzeliwania i bombardowania prawie całkowicie zniszczyły zamek i kurort.

Niewypały i poszukiwacze

Obecnie Rosjanie nie wycinają w Bałdze starych drzew, gdyż są one naszpikowane odłamkami. Nie można więc ich skutecznie przeciąć. W wielu miejscach mimo upływu lat, znajdują się też niewybuchy i niewypały.

Po wojnie zginęło od nich kilkadziesiąt osób, głownie poszukiwaczy skarbów, dzieci i saperów.

Poszukiwaczy można tutaj spotkać niemal codziennie. Cmentarz, istniejący od XIII wieku został całkowicie ograbiony z pomników i ogrodzeń. Wykonane z marmuru; obsydianu (czyli wulkanicznego szkła); agatu, bazaltu i granitu pomniki zostały rozszabrowane i wywiezione.

Rozkopano większość grobów

W poszukiwaniu kosztowności. Ludzkie kości, które walają się tu w wielu miejscach świadczą o tym, że poszukiwacze nie cofną się przed niczym. Wykopywane są zwłoki, zdejmowane są naszyjniki, kosztowności, precjoza.

Ten historyczny cmentarz, na którym jest pochowanych min. kilkadziesiąt komturów Zakonu Krzyżackiego jest obecnie wątpliwym miejscem „wiecznego spoczynku”.

Skarby

Bałga w 1945 roku była jedną z głównych baz ewakuacyjnych ludności cywilnej i wojska na Mierzeje Wiślaną w Bałtyk. Historycy niemieccy stwierdzają, że w Bałdze zostały ukryte liczne, niezwykle cenne dzieła sztuki. Mogą się one znajdować w licznych podziemiach, grotach, niszach, studniach i piwnicach prowadzących do Zalewu Wiślanego, kościoła i głównego kompleksu zamkowego. Wszystko to jest obecnie zasypane i w większości zaminowane.

Odsłonięta w 1973 roku jedna ze studni zawierała ziemię na wysokości 1.5m, zaś w kolejnych 12 metrach ziemi i gruzu znaleziono dziesiątki wartościowych, zabytkowych przedmiotów oraz ponad 200 karabinów, bomby, pociski i amunicje.

W każdym roku po wojnie odnajdywano w Bałdze tysiące cennych, zabytkowych przedmiotów. Oficjalnie wiadomo tylko o niektórych. Większość trafiła do kolekcjonerów w całej Europie.

Jeden z poszukiwaczy z Kaliningradu znalazł niezwykle cenny, złoty obraz Matki Boskiej, wykonany kilkaset lat temu w Polsce. Wśród tysięcy znalezionych przedmiotów w Bałdze były m.in. statuetki z 1239r. i 1427r.; rzymskie monety, półtorametrowe rzeźby, obrazy, stara porcelana; wyroby ze złota i srebra, skrzynki z klejnotami, a nawet sejf z olbrzymią kolekcją srebrnych monet.

Relikty przeszłości

W miejscu, gdzie dawniej znajdowała się hitlerowska szkoła wywiadu znaleziono m.in. flakony z bardzo silnym kwasem, atramenty do sympatycznego pisma, pojemniki z radiostacjami i wiele innych atrybutów agencji wywiadowczej.

Pewien Rosjanin znalazł w podziemiach Bałgi olbrzymi magazyn ze zgromadzonym przez Krzyżaków bursztynem. Przez dwa lata sprzedawał go w dużych ilościach na Litwie. Aresztowany w końcu przez kaliningradzką milicję nie chciał zdradzić miejsca, gdzie znajduje się niedobrany do końca skarb.

Postępująca dewastacja

Prowadzona w rabunkowy sposób penetracja Bałgi spowodowała, że władze sowieckie wysłały do niej w 1973r. i 1981r. dwie duże ekspedycje poszukiwawcze.

Miały one potwierdzić niemieckie informacje o istnieniu „podziemnego miasteczka” na Baldze. Wykopano kilka studni  i poziomych sztolni. Prace te szybko i definitywnie zakończono, gdy w ich trakcie nastąpiło kilka eksplozji. Były ofiary śmiertelne i ranni.

Bałga skutecznie chroni swoje największe, niezbadane tajemnice.

 Roman Hyczko