Olsztyńskie starodruki

Woluminy, których pełny tytuł brzmi Alt- und Neues Preussen: oder Preussischer Historien zwey Theile, in derer erstem von desz Landes vorjähriger Gelegenheit und Nahmen... In dem andern aber von desz Teutschen Ordens Ursprung, desselben, wie auch der nachfolgenden Herschafft... mit sonderbahren Fleisz zusammen getragen /durch, zostały w XVII wieku wydane przez Martina Hallervordena i wydrukowane przez Johanna Andreae. Podczas konserwacji starodruki były dezynfekowane w komorze niskociśnieniowej tlenkiem etylu, kąpane, uzupełnione zostały braki, starodruki też gruntownie przebadano i zabezpieczono.

Krzysztof Hartknoch urodził się we wsi Jabłonka koło Pasymia, później mieszkał m.in. Królewcu, gdzie pracował jako wykładowca do 1677 roku.
Zainteresowany historią Prus, ogłosił w tym czasie szereg łacińskich rozpraw historycznych: O Początkach Prus, O formie dawnego państwa pruskiego, O prawie pruskim, O bałwochwalstwie i przesądach dawnych Prusów. Wtedy też odnalazł i opracował pochodzącą z XIV wieku krzyżacką kronikę Piotra z Duisburga, którą wydał drukiem w 1679 w Lipsku (Selectae dissertationes historicae de variis rebus prusicis opera…).  Napisał również rozprawę Res Publica Polonica duobus libris ilustrata, o ustroju i historii Polski. W Toruniu napisał swoje dwa najobszerniejsze i najważniejsze dzieła historyczne: Alt und Neues Preussen… (Królewiec 1684) i Preussische Kirchen Historie… (Gdańsk 1686).

O starodrukach
Tekst starego druku wydrukowano jednobarwnie w układzie dwuszpaltowym (układ jednoszpaltowy nadano jedynie kartom z tekstem przedmowy), na papierze ręcznie czerpanym, zaopatrzonym w filigrany. W druku zastosowano czcionkę gotycką i łacińską antykwę. Księgę rozpoczynają dwie całostronicowe ilustracje miedziorytnicze: jedna przedstawia portret autora tekstu druga jest ozdobnym frontispisem. Rytownikiem obu miedziorytów jest Johann Ulrich Krauss. Tekst druku uzupełniony jest licznymi ilustracjami wykonanymi w technice miedziorytu (portrety) oraz akwaforty (widoki miast),  wśród których znajduje się mapa Prus Kaspara Henneberga. Staranną szatę typograficzną uzupełniają winietki z ornamentami floralnymi. Karty uporządkowane są za pomocą paginacji (nie posiadają jej jedynie karty pierwszej składki oraz karty registru) oraz za pomocą sygnatur arkuszowych. Karty obu woluminów druku wykonano z papieru ręcznie czerpanego. Poszczególne karty mają zróżnicowaną grubość, a znak wodny pozostawiony przez elementy sita czerpalnego uwidacznia się ze zróżnicowaną wyrazistością. Kresy biegną równolegle do krawędzi rowkowej księgi. W przeźroczu kart zaobserwowano filigrany konturowe, znajdujące się na prawej połowie arkusza składki.  Zidentyfikowano 8 rodzajów filigranów.

Źródło tekstu i fot. – Muzeum Warmii i Mazur