CMENTARZ ŻOŁNIERZY ARMII RADZIECKIEJ w BRANIEWIE

Cmentarz żołnierzy Armii Radzieckiej przy ul. Elbląskiej w Braniewie złożono w roku 1945. Był systematycznie powiększany, ale w 1951r. zakończono prace związane z jego rozszerzeniem, a w 1957r. zakończono urządzanie cmentarza. Cmentarz ma powierzchnię 6,5 ha, na której znajduje się 270 mogił, w tym 250 zbiorowych i 20 indywidualnych. Na cmentarzu spoczywa 31217 osób pochowanych w mogiłach zbiorowych i 20 w indywidualnych. Z 31237 pochowanych osób zidentyfikowano i wpisano do rejestru imiennego 4054 osoby. Cmentarz mieści żołnierzy radzieckich w większości ekshumowanych w latach 50-tych XX wieku. Ekshumacje przeprowadzono głównie z terenu dawnego województwa olsztyńskiego tj. w 1952r. z powiatu braniewskiego 20122 osób, z powiatu górowieckiego 3672, z powiatu pasłęckiego 4123, z powiatu bartoszyckiego 1812 oraz 4 osoby z województwa warszawskiego. W 1953r. kontynuowano ekshumacje i na terenie braniewskiego cmentarza pochowano 661 osób z powiatu iławskiego, 3 z powiatu olsztyńskiego, 16 z kętrzyńskiego, 1 z reszelskiego, 7 z nidzickiego, 53 z szczycieńskiego oraz 762 z powiatu braniewskiego. Jest to cmentarz, na którym pochowano największą w Polsce liczbę żołnierzy sowieckich poległych w zimie 1945 r. na brzegach Zalewu Wiślanego, w Pasłęku, Elblągu, Górowie Iławeckim, Kętrzynie, Barczewie, Reszlu i Nidzicy. Cmentarz założony został na planie prostokąta. Żołnierzy pochowano w wytyczonych mogiłach zbiorowych, w kształcie jednakowych prostokątów. Mogił indywidualnych jest tylko 20, są one usytuowane obok akcentu centralnego. Mogiły obramowano betonem i każdą z nich oznaczono tablicą z gwiazdą. Budowę cmentarza zakończono w 1968 r. W tym też czasie wzniesiono akcent plastyczny w formie obelisku z piaskowca, posadowionym na niewielkim podwyższeniu obudowanym kamieniem oraz z wkomponowanymi na narożach dwiema rzeźbami, przedstawiającymi grupę żołnierzy. Przy wejściu na cmentarz umieszczona została tablica zawierająca informację o poległych i miejscach stoczonych bitew. Autorem projektu jest art. plastyk Bolesław Marszal. Cmentarz ma stosunkowo skromną szatę zieleni.

Jest też polski ślad... Świętosław Lewkowicz syn Aleksandra, Polak pochowany na radzieckim cmentarzu. Urodzony w dniu 4.05.1920 r. w polskiej wówczas Berezie Kartuskiej. W 1944 r. został wcielony do Armii Radzieckiej. Służył jako strzelec w 922 pułku piechoty ze składu 250 dywizji piechoty. Został ranny w dniu 4.04.1945 r. i zmarł w wyniku odniesionych ran w dniu 22.04.1945 r. w polowym szpitalu chirurgicznym ХППГ-654, który stacjonował w Bartoszycach. W tym mieście został pierwotnie pochowany, skąd ekshumowano go w dniu 4.08.1998 r. i odtąd spoczywa w Braniewie w mogile XXI 66. Na tablicy nagrobkowej jest polski orzeł w koronie i napisy w języku polskim. Był jednym z 80 tys. Polaków wcielonych w 1944 r. do Armii Radzieckiej po zajęciu tzw. Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy (do 1939 r. terytoria należące do II RP).

Na braniewskim cmentarzu wśród 31 tys. żołnierzy spoczywa 8-9, którzy otrzymali najwyższe wyróżnienie w ZSRR, czyli tytuł Bohatera Związku Radzieckiego i Złotą Gwiazdę. Było to najwyższe odznaczenie ZSRR, które w czasie II wojny światowej otrzymało jedynie ok. 11,5 tys. żołnierzy. Jak wielkie to było wyróżnienie świadczy fakt, że w Armii Radzieckiej (właściwie Czerwonej) w okresie 1941-1945 służyło 30 mln żołnierzy. Straty były ogromne (wynikały z sowieckiej doktryny wojennej nieliczącej się ze stratami w ludziach), wyniosły 8 mln zabitych i 5-7 milionów jeńców, a tylko w 1945 r. Armia Radziecka liczyła 11,5 mln żołnierzy. W wyzwalaniu Polski zginęło 600 tys. radzieckich żołnierzy i równie wielu w zdobywaniu niemieckich terenów, które po wojnie otrzymała Polska (np. Braniewo). Na braniewskim cmentarzu spoczywa 3 lotników, 1 czołgista, 2 artylerzystów i 2 piechurów, którzy zginęli w walkach w Prusach Wschodnich i większość otrzymała Złotą Gwiazdę pośmiertnie. W ZSRR, ale i obecnej Rosji do czczenia tych poległych bohaterów przywiązuje się bardzo dużą wagę, od ich nazwisk przyjęły nazwy miasta, ulice, czy instytucje.

Po wojnie i przyłączeniu do ZSRR części Prus Wschodnich wiele dawniej niemieckich miast otrzymało nowe nazwy wywodzące się od nazwisk poległych w walce żołnierzy Armii Radzieckiej. Pobliskie Mamonowo, czyli dawniej Heiligenbeil, Święta Siekierka w 1946 r. przyjęło nazwę na cześć poległego w dniu 26.10.1944 r. pod Pułtuskiem ppłk Nikołaja Mamonowa dowódcy 331 pułku piechoty (pochowany na cmentarzu w Mamonowie). Miasto Ładuszkin, czyli dawniejszy Ludwigsort, Ludwikowo przyjęło nazwę na cześć lejt. Iwana Ładuszkina dowódcy kompanii czołgów T-34 z 2 gwardyjskiej samodzielnej witebskiej brygady pancernej, który poległ w pobliżu Deutsch Thierau (Iwanzowo) w dniu 16.03.1945 r. Przez długie lata uważano, że spoczywa on na cmentarzu w Ładuszkinie, gdzie stoi jego pomnik (drugie popiersie jest na cmentarzu w Kaliningradzie). Tymczasem po śmierci lejt. Ładuszkin został pochowany w podbraniewskiej wsi Jachowo, a po ekshumacji został przeniesiony na cmentarz w Braniewie (nie ma go w polskim rejestrze pochowanych) i prawdopodobnie spoczywa w mogile XII 126. Po badaniach dokumentów przyznali to sami Rosjanie i w 2018 r. na braniewskim cmentarzu pojawiła się tabliczka na cześć lejt. Iwana Ładuszkina ufundowana przez władze miasta Ładuszkin. Obaj pośmiertnie otrzymali Złotą Gwiazdę Bohatera Związku Radzieckiego.

Jedynym pochowanym w Braniewie żołnierzem, który Złotą Gwiazdę otrzymał za życia był mjr Grigorij Michejew (1919-1945) nawigator 2 eskadry 10 samodzielnego pułku lotnictwa rozpoznawczego dalekiego zasięgu. Walczył na froncie od 1941 r. i wykonał 114 lotów bojowych. Poległ w dniu 5.02.1945 r. podczas lotu bojowego w rejonie Miłakowa, gdy został zestrzelony na samolocie Petliakow Pe-2 przez niemieckie myśliwce. Pierwotnie dokumenty dotyczące miejsca pochówku nie zostały odnalezione. Został uhonorowany tablicą na cmentarzu w Kaliningradzie, gdzie błędnie przypisano mu miejsce pochówku. Pochowany w zbiorowej mogile na cmentarzu w Braniewie (nie ma go w polskim rejestrze pochowanych). Odznaczony Złotą Gwiazdą Bohatera Związku Radzieckiego w 24.05.1943 r.

Ponieważ w świetle ostatnich wydarzeń międzynarodowych i nie najlepszych stosunków z Rosją miejsca pamięci (cmentarze, pomniki) wzbudzają wiele negatywnych emocji, pamiętać należy, że to na nas współcześnie zamieszkujących Braniewo spoczywa obowiązek opieki nad tym cmentarzem. I nie chodzi tylko o obowiązujące przepisy, czy umowy międzynarodowe. Jeśli nie możemy wzbudzić w sobie szacunku, to okazujmy co najwyżej obojętność, ale na pewno nie wrogość. Również zdecydowanie lepiej wyglądało to, gdy władze polskie niezależnie od szczebla poświęcały „trochę” czasu, aby oddać hołd poległym, niezależnie od przesłanek jakimi obecnie kierują się władze rosyjskie, których nie powinno się mylić z prostymi Rosjanami tak licznie odwiedzającymi obecnie Braniewo. Jeszcze kilka lat temu obchody Dnia Zwycięstwa będącego w Rosji świętem narodowym zaszczycali polscy oficjele przyjmujący władze rosyjskie w towarzystwie kompanii honorowej Wojska Polskiego.

Więcej na http://www.historiabraniewa.hekko.pl/index.php/inne/108-cmentarz-zolnierzy-armii-radzieckiej-w-braniewie