Ukraińskie Barwy Pogranicza – Braniewo 2013 Poimprezowe echa

Organizatorzy wyszli
z założenia, że nie jest możliwe zrobienie kalki imprezy plenerowej w budynku
 o ograniczonej przestrzeni. Stąd impreza, która miała miejsce w dn. 11-13 października   
w Braniewskim Centrum Kultury, obejmowała cykl przedsięwzięć zarówno
 o charakterze  integracyjnym, edukacyjnym, jak i kulturalno -  rozrywkowym.

Wystawa.

Na początek tj. piątek 11 października wernisaż wystawy „1938. Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu” z udziałem jej autora
i prelegenta dra Grzegorza Kuprianowicza z UMCS w Lublinie. Autor wystawy w klarowny, a zarazem obszerny sposób naświetlił problematykę prezentowanego zagadnienia, tło historyczne, a także konsekwencje działań przeprowadzonych w 1938 roku. W bieżącym roku przypada 75 rocznica akcji burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie
i Południowym Podlasiu w 1938 roku, która była jednym z najdramatyczniejszych wydarzeń w tysiącletnich dziejach prawosławia na Ziemi Chełmsko - Podlaskiej. W ciągu dwóch miesięcy (od połowy maja po połowę lipca 1938 r.) w barbarzyński sposób zburzono wówczas 127 świątyń prawosławnych . Akcja burzenia cerkwi w 1938 r. i towarzyszące jej prześladowania prawosławnych, trwające od wiosny 1938 r. do lata 1939 r. położyły się piętnem na losach Kościoła prawosławnego i miejscowej prawosławnej ludności ukraińskiej. Sama tematyka prezentacji jest o tyle ważna, że świadomość historyczna Polaków, w tej kwestii jest niezwykle niska.

 Projekcja filmu A. Dowżenki.

Dopełnieniem  wieczoru autorskiego była projekcja filmu Aleksandra Dowżenki „Zemlia” z 1930 roku, udostępnionego specjalnie na tę okazję przez Ministerstwo  Kultury Ukrainy, za pośrednictwem Konsulatu Generalnego Ukrainy w Gdańsku.
Film Aleksandra Dowżenki – „Zemlia” / „Ziemia”/ z 1930, ukraińskiego reżysera, scenarzysty, pisarza, należy do ukraińskiej, ale także do światowej, filmowej klasyki. Sam Dowżenko zalicza się do ikony ukraińskiej kinematografii, a film „Zemlia”
/„Ziemia”/ jest uznawany za jeden z 12 – tu najpiękniejszych filmowych obrazów świata. Dzisiaj sceny tego filmu uważa się za kultowe. To wzruszająca filmowa opowieść
o wydarzeniach, związanych z kolektywizacją na Ukrainie  w końcu lat 20 – tych,
o tworzeniu pierwszych kołchozowych komun,o walce klasowej na wsi. O stalowym koniu, który orze granice ziemi z hasłem „ziemia należy do wszystkich…”, właśnie
z takim hasłem wchodzi w życie nowe pokolenie., tworzy się socjalistyczna rzeczywistość….

Koncerty.

Sobota 12 października wypełniła się koncertami zespołów, oraz solistów. Niewątpliwie gwiazdą wieczoru był zespół folkowo - rockowy „Bułochky”, który równie dobrze można nazwać familijnym, ponieważ w jego składzie osobowym muzykują trzy siostry. Repertuar zespołu inspirowany ukraińską muzyką ludową,
a także twórczością własną. Oprócz świetnych melodyjnych rytmów zachwyt budziły własne aranżacje, doskonałe, zabawne autorskie teksty piosenek. Niektóre z piosenek miały wręcz charakter „edukacyjny”- np. uświadamiały potencjalnym kandydatkom na żony, dlaczego nie warto wychodzić za mąż. Z kolei występ kabaretu „Horpynka”, który tworzy grupa gimnazjalistów z Elbląga w sposób satyryczny przywołał sceny z życia mieszkańców, a w szczególności włodarzy przygranicznego miasteczka na literę B. (wszelkie skojarzenia zupełnie przypadkowe). Oj !, satyra bywa bezlitosna, Oj!,, oberwało” się co niektórym.

Dalej „folkowanie” kontynuował zespół instrumentalno - wokalny „Hopak”, który zaprezentował muzykę w stylu ska i rock z elementami ukraińskiego folku. W sam raz do świetnej dyskotekowej zabawy. W trakcie imprezy – na początku oraz pomiędzy koncertami zespołów publiczność zachwycała się popisami solo i w duecie artysty z Kaliningradu – Anatolija Szewczuka – zasłużonego artysty  Rosji, solisty Filharmonii Kaliningradzkiej oraz Raisy Łoskuczeriawej. Wykonanie piosenek o kochaniu, miłości, o rozterkach duchowych,    o tęsknocie do ojczystego kraju ,do jego zielonych gajów, kaliny, ,,smereki”  cechowało się dużą dynamiką i ekspresją, wywoływało żywiołową reakcję publiczności.

Filmy- ,, Otec Kadyło” , ,,Kaminnyj Chrest”

Po występach zupełnie inna prezentacja - film dokumentalny „Otec Kadyło” /”Ojciec Kadyło”/, poświęcony pamięci Wasyla Szewczuka, kapelana Ukraińskiej Powstańczej Armii. Poruszająca historia partyzanckiego kapelana, który przebywając w latach  1945- 48 w sotni przemyskiego kurenia UPA – odprawiał polowe msze, spowiadał wojaków, podtrzymywał ich na duchu, organizował ceremonie żałobne, a także pod opieką wojaków opiekował się tymi parafiami, które zostały bez duszpasterza. Na podstawie fałszywych oskarżeń skazany został na karę śmierci, rozstrzelany w katowni UB. Kulisy tworzenia tego niezwykłego dokumentu filmowego, po projekcji filmu,   przedstawił jego scenarzysta, równocześnie dokumentalista Taras Babenczuk ze Lwowa. Sobotnie spotkania uwieńczone zostały prezentacją filmu w reż. Iwana Mikołajczuka „Kaminnyj Chrest”/„Kamienny Krzyż”/.       Film jest zaliczany do klasyki ukraińskiej kinematografii, zrealizowany w słynnym Kijowskim Studiu Filmów Fabularnych im. Aleksandra Dowżenki. Poruszające sekwencje filmowe.

Niedzielne prezentacje.

W niedzielę – 13 października zupełnie inny charakter prezentacji. Zaczęło się          na ludową nutę. Od występu zespołu „Ton - Lira”, działającego przy kole Związku Niewidomych w Braniewie. Pobrzmiewały piosenki ludowe, biesiadne i trochę liryczne. Niewątpliwie estetycznym przeżyciem  dla publiczności był występ zespołu „Dumka”, działającego od roku 1969 przy Zespole Liceum Ogólnokształcącym z Ukraińskim Językiem Nauczania
w Górowie  Iławeckim, obecnie pod kierownictwem artystycznym  Oksany Sytczyk
i muzyczno – choreograficznym – Michajła Semotiuka. Zespół bierze udział
w uroczystościach, świętach i wydarzeniach kulturalnych organizowanych przez środowiska ukraińskie woj. warmińsko – mazurskiego oraz w ogólnopolskich festiwalach kultury ukraińskiej.  W 2008 r. zespół występował w Brukseli jako reprezentant Warmii i Mazur podczas Dni Otwartych Drzwi Instytucji Europejskich – OPEN DOORS. Ma na swoim koncie ponad tysiąc koncertów, w większości na terenie Polski, ale również – Ukrainy, Niemiec, Francji, Szwajcarii, Czech, Słowacji, Rosji. Zespół przedstawił kompozycję wokalno – choreograficzną w ekspresyjnej postaci tradycyjnego tańca ludowego i śpiewu inspirowanego  ukraińskim folklorem. Razem z „Dumką” wystąpiła jego „młodsza siostra”, grupa taneczno – wokalna „Żurawka”, wykonując ukraińskie tańce ludowe, wzbogacone pięknymi strojami z różnych stron Ukrainy oraz piosenki , piosnki, przyśpiewki ludowe, także we współczesnej aranżacji. Po występie „Dumki” znowu soliści z Kaliningradu, w nowych kompozycjach, z piosenkami ukraińskimi i polskimi (jako ukłon dla polskiej publiczności). Anatolij Szewczuk – artysta z Kaliningradu swoją żywiołowością, temperamentem, umiejętnością nawiązywania kontaktów z publicznością pokazał pełną klasę. Bez wątpienia gwiazda wieczoru o wyrazistej artystycznej osobowości.

Dalej występ zespołu instrumentalno – wokalnego „Spektrum”. Utwory bazujące głównie na ukraińskiej muzyce ludowej, współczesnej, ale także autorskie, w dodatku w różnych językach – niemieckim, angielskim, rosyjskim, polskim. Akurat pasujące do różnorodności kulturowej pogranicza.

 Artystyczną niespodzianką staje się jednak folkowa grupa „Krupa Band”. Wykonaniem znanych utworów ukraińskich, łemkowskich, polskich, w tym piosenek biesiadnych, a także własnych aranżacji, zespół stworzył swoistą atmosferę. Autorskie wykonanie piosenki „Ty taka fajna diłka, jak horiłka. Chto tebe sprobuje toj ne pożałuje” (Ty taka fajna dziewczyna, jak gorzałka, kto cię  spróbuje, ten nie pożałuje), zrobiła istną furorę, wzbudzając powszechną wesołość i poklask publiki.

Film „Trzy historie Galicji”

 W części finalnej imprezy duże zainteresowanie zrobiła projekcja filmu „Try istorii Hałyczyny”.

Film w reżyserii Ukrainki Olgi Onyszko i Libanki Sary Farhat przez historię losów ludzkich opowiada o złożonej historii drugiej wojny światowej, holokaustu, ukraińskiego ruchu wyzwoleńczego, powojennych lat, o stosunkach pomiędzy Ukraińcami, Polakami i Żydami w Galicji.

Historia pierwsza – żydowskiego chłopca z Borysławia Arona Weisa, którego rodzinę w ciągu 18 m-cy ukrywała Ukrainka, a jej syn Józek w tym czasie służył w niemieckiej policji , która zabijała okolicznych Żydów. Później, kiedy nadciągnęły sowieckie wojska, właśnie ta żydowska rodzina ukrywała i karmiła Józka.

Historia druga – Oli Ilkiw, łączniczki Głównego Dowódcy UPA Romana Szuchewycza, która 14 lat spędziła w sowieckich łagrach, a jej dzieci wychowywały się w domu dziecka, gdzie, im uświadamiano, że ich rodzice to zbrodniarze, których trzeba nienawidzić.

Trzecia historia – księdza Stanisława Bartmińskiego, jednego ze współautorów polskiego serialu ,, Plebania”, który będąc księdzem  diecezji przemyskiej w połowie lat 60 – tych włożył wiele wysiłku dla ochrony i renowacji grekokatolickich cerkwi oraz cmentarzy żydowskich.

            Warsztaty tematyczne.

Równolegle z prezentacjami artystycznymi odbywały się warsztaty tematyczne dla dzieci i młodzieży. 24 osób uczestniczyło w zajęciach muzycznych (prowadzenie – Michajło Sematiuk), oraz plastycznych (prowadzenie – Andrzej Zieliński). Idea przewodnia warsztatów: „Poznajemy wspólne dziedzictwo kulturowe” zmaterializowała się w postaci poplenerowej wystawy rysunków oraz poznania przez młodzież nowych układów choreograficznych.  W foyer Centrum Kultury podczas realizacji wszystkich punktów programowych, była eksponowana wystawa plastyczna, której kanwę stanowiły motywy ukraińskie – cerkiewki, dzwonnice , ikony, „dziewczyny – krasunie” w wyszywanych ,,soroczkach”, ilustracje z „Kobzarza”Szewczenki, stepowe krajobrazy, kozacy na koniach …

Wystawa plastyczna i fotogramy.

Na wystawie pn. „Ukraińskie impresje” obejrzeć można było prace znanych miejscowych artystów – Andrzeja Zielińskiego, Anny Oryniak (również autorka scenografii koncertów) oraz Katarzyny Bojdo, Agnieszki Gajdamowicz, Jadwigi Poredy i Felicji Kotarskiej.

W czasie trwania imprezy, od piątku do niedzieli, prezentowane były duże fotogramy wystawy „Akcja burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku”.     

Wszyscy uczestnicy imprezy w ciągu dwóch wieczorów mogli skosztować  przeróżne smakołyki i pyszności, przygotowane specjalnie w ramach ukraińskich kulinarii. Niektóre tradycyjne potrawy przygotowano według ścisłych receptur kuchni ukraińskiej, w tym kuchni „kozackiej”. Specjały ukraińskiej kuchni sprzyjały integracji uczestników poprzez wspólne biesiadowanie i zabawę taneczną, która trwała do późnych godzin nocnych.                  Wykorzystując okazję, którą jest liczny udział uczestników w imprezie, organizatorzy prowadzili publiczną zbiórkę na potrzeby odbudowy i funkcjonowania Ukraińskiego Domu Ludowego – Narodnego Domu w Przemyślu.

Nadto przeprowadzono zbiórkę podpisów pod Momerandum w sprawie podpisania przez UE, na Szczycie Partnerstwa Wschodniego w Wilnie, umowy stowarzyszeniowej
z Ukrainą.

Goście.

Honorowymi gośćmi imprezy byli m. in.:

-          Poseł na Sejm RP, równocześnie przewodniczący Sejmowej Komisji
ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych – Miron Sycz,

-          Radna Sejmiku Samorządu Woj. Warmińsko –Mazurskiego – Urszula Zakrzewska,

-          Wicestarosta Starostwa Powiatowego w Braniewie - Wincenty Przyborowski,

-          Konsul Generalny Ukrainy w Gdańsku – prof. Myron Jankiw,

-          Konsul Ukrainy w Gdańsku – Oksana Denys,

-          Burmistrz Miasta i Gminy Orneta – Ireneusz Popiel,

-           Wójt Gminy Wilczęta – Bogusław Szczerba,

-          Wójt Gminy Braniewo – Tomasz Sielicki,

-          Przewodniczący i z-ca przewodniczącego Elbląskiego Oddziału Związku Ukraińców w Polsce – Stefan Dębicki i Eugeniusz Nakoneczny,

-           Kierownik i z-ca kierownika, wydział Oświaty i Promocji Starostwa Powiatowego
w Braniewie – Agnieszka Brewczak i Jolanta Skuratko,

-           radni powiatu i gminy miasta Braniewa – Leszek Dziąg, Józef Szczurek, Jan Mróz, Maria Drozdowska,

-          Przewodniczący Zarządu Olsztyńskiego Oddziału Związku Ukraińców w Polsce, członek Rady Głównej ZUwP – Stefan Migus,

-           z-ca przewodniczącego Ukraińskiej Nacjonalno – Kulturalnej Autonomii

„Batkiwszczyna” w Kaliningradzie – Raisa Żurkowa,

-          przedstawiciele cerkwii prawosławnej w Braniewie, Ornecie oraz w Gdańsku
– ks. Witalis Leończuk, ks. Radosław Kondraciuk, ks. Kapelan Daniel Popowicz,

-          przedstawiciel cerkwi greckokatolickiej – ks. Artur Masłej z Pieniężna,

-          dyrektorzy miejscowych szkół, nauczyciele, dyrektorzy jednostek samorządowych, przedstawiciele organizacji pozarządowych, działacze społeczni.

We wszystkich przedsięwzięciach programowych wzięło udział 98 wykonawców
i ok. 600 widzów.

Zadanie zrealizowało dzięki dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Starostwa Powiatowego w Braniewie.

Organizator: Związek Ukraińców w Polsce Oddział w Elblągu, Koło w Braniewie.

Współpraca Partnerska:

-          Towarzystwo Ukraińskie,

-          Urząd Miasta w Braniewie,

-          Braniewskie Centrum Kultury,

-          Stowarzyszenie Pomocy Społecznej „ Socjal” w Braniewie.

Jarosław Keller